Een mens is erop gebouwd om slaap te hebben. Dat hebben we nodig om correct te kunnen functioneren. Op een dag doen we van alles. We worden wakker, gaan douchen, ontbijten, gaan naar het werk of school, spelen een sport, kijken televisie, studeren, lezen een boek en gaan naar bed. Dat kost energie. Daarom heeft men slaap nodig. Slapen is belangrijk het lichaam en de geest weer te laten herstellen.
Alles wat op een dag een indruk achterlaat, wordt verwerkt tijdens de slaap. Het is dan dus ook niet gek dat men soms dingen die zij overdag hebben meegemaakt, in hun slaap opnieuw meemaken tijdens het dromen. Daarnaast ontspannen spieren bij een goede nachtrust. Daardoor kunnen de spieren bijkomen van alle inspanning. Tijdens het slapen maakt het lichaam bovendien meer cellen en afweerstoffen aan. Door voldoende te slapen kan men voorkomen dat zij snel ziek worden.
Hoe werkt slaap?
Slapen is een fascinerende noodzaak van het menselijk lichaam. Ons lichaam is in staat om allerlei onderdelen van ons lichaam aan minder te belasten tijdens de slaap. Zo verandert bijvoorbeeld de hersenactiviteit wanneer men slaapt. Bovendien daalt de lichaamstemperatuur met ongeveer een graad.
Als men slaapt, worden de pupillen kleiner en vertraagt de hartslag. Daardoor ademt men minder lucht in, is er minder speeksel nodig en produceert men minder urine. Daardoor plast menoverdag vaker dan ‘s nachts. De hoeveelheid groeihormonen neemt wel toe, terwijl de stress juist afneemt. Goed slapen is dus erg belangrijk. Vooral om te voorkomen dat een slaaptekort leidt tot psychische klachten. Wie veel stress heeft, piekert daarover ‘s nachts door. Daardoor kan de hoeveelheid stresshormonen niet afnemen.
Er zijn vier fasen binnen de slaapcyclus die we nader zullen toelichten. Deze vier fasen noemen we samen ‘de slaapcyclus’. Zo’n slaapcyclus wordt niet eens per nacht doorlopen, maar wel vier tot vijf keer per nacht. Veruit de bekendste fase is REM-slaap, de vierde fase.
Slaapfasen
Tijdens het slapen zijn er verschillende fasen. Deze fasen worden samen de slaapcyclus genoemd. De cyclus is opgebouwd uit non-REM-slaap en REM-slaap. De eerste drie fasen behoren tot NREM-slaap, dit zijn fasen die behoren tot het inslapen zonder dat de oogbewegingen sneller worden tijdens REM-slaap, slaapt mendiep en bewegen de ogen onbewust zeer snel. Dit noemen we ‘Rapid Eye Movement’, afgekort tot REM-slaap (of: ‘droomslaap’).
Fase 1: NREM1 (Sluimerfase)
De eerste fase is de sluimerfase. Het is de fase tussen wakker zijn en gaan slapen. Je wordt moe, je oogbewegingen worden trager. Daar komt ook het gevoel vandaan dat je ogen dichtvallen. Uiteindelijk geef je eraan toe en val je in slaap. Daardoor neemt de hersenactiviteit af.
Fase 2: NREM2 (Lichte slaap)
De tweede fase is de fase van lichte slaap. Bij de sluimerfase kun je nog goed nadenken en kun je wakker worden van omgevingsgeluiden. In fase NREM2, begint de slaap. Toch is deze ligt. Je wordt niet meer wakker van omgevingsgeluiden, maar als iemand een hand op je schouder legt, kun je daarvan nog wel wakker worden.
Fase 3: NREM3 (Diepe slaap)
De derde fase is de diepe slaap. Daardoor dalen je ademhaling en hartritme tot het laagste niveau. Het is mogelijk uit deze slaap te ontwaken, maar daardoor ben je compleet gedesoriënteerd. Je wordt bijvoorbeeld duizelig en weet even niet meer waar je bent. Diepe slaap is noodzakelijk, omdat dit de fase is die zorgt voor fysiek herstel.
Fase 4: REM-slaap (Droomslaap)
De vierde fase is de bekendste fase: de droomslaap. Dit wordt ook wel Rapid Eye Movement genoemd, vanwege de snelle oogbewegingen. Er is sprake van veel hersenactiviteit, terwijl de spieren wel volledig ontspannen zijn. Er zit hier een tegenstelling. Om die reden noemen we REM-slaap soms ook ‘paradoxale slaap’. Opvallend is dat tijdens de REM-slaap, er nog zoveel hersenactiviteit is als wanneer we wakker zijn.
Meer informatie over de REM-slaap >>
Dromen
Tijdens de REM-slaap dromen we. Dat is nodig om allerlei informatie te verwerken en het geheugen op peil te houden. Zowel ons lichaam als onze geest is druk bezig. Om die reden kost REM-slaap veel energie. Ongeveer 15 procent van de slaap van een volwassen persoon bestaat uit REM-slaap. Dat terwijl baby’s soms tot wel 70 procent van de slaaptijd doorbrengen in REM-slaap. Bij sommige mensen komt REM-slaap iedere nacht opnieuw voor. Kenmerkend is dat men daardoor regelmatig wakker schrikt. Als dit meerdere nachten achter elkaar gebeurt, neemt de behoefte aan REM-slaap toe.
Fase 5: Nieuwe cyclus
Er zijn in principe vier fasen, er kan een vijfde fase aan worden toegevoegd: de nieuwe cyclus. De nieuwe cyclus is geen echte fase, maar eerder een aanduiding dat de hele cyclus zoals hierboven beschreven weer opnieuw begint. De eerste 3 slaapfasen noemen we ‘kernslaap’. In deze fase komt zowel het lichaam als de geest tot rust. Deze fase is noodzakelijk voor onze nachtrust. De overige slaap heet ‘restslaap’, omdat niet precies duidelijk is waarom we deze fasen nodig hebben. Toch hoort ook restslaap tot de noodzakelijke cyclus. Deze nieuwe cyclus wordt zo’n vier tot vijf keer per nacht doorlopen.