Slapeloosheid wordt soms ook wel eens insomnia genoemd. Een derde van de wereldbevolking heeft er wel eens last van. Bij insomnia of slapeloosheid heeft iemand moeite om in slaap te vallen. In de meeste gevallen wordt het probleem veroorzaakt door stress of een trauma.
Er kan ook sprake zijn van chronische slapeloosheid. Een dergelijk slaapprobleem is van grote invloed op het functioneren van de patiënt.
Hoe herken ik slapeloosheid?
Slapeloosheid is over het algemeen niet moeilijk te herkennen. Er is al snel sprake van slapeloosheid, als men aan bepaalde voorwaarden voldoet. Een echte checklist voor slapeloosheid bestaat niet, omdat iedereen andere symptomen heeft. Bovendien is de slaapbehoefte per mens verschillend. Sommige mensen slapen slechts vijf uur per nacht en hebben geen problemen in hun dagelijks functioneren.
Op hogere leeftijd neemt de slaapbehoefte af. Daarom zijn ouderen over het algemeen vroeg wakker, maar zeggen zij toch dat zij te kort geslapen hebben. Dat kan leiden tot het gebruik van slaapmiddelen, waardoor men zich overdag nog slaperig voelt.
Slapeloosheid is te herkennen aan één of meer van de volgende symptomen: moeite met in slaap vallen, ‘s nachts wakker worden of doorslapen of te vroeg wakker worden. Wie ‘s morgens moet opstaan, voelt zich vermoeid en kan weinig functioneren. Doordat de slaap gestoord wordt, is het moeilijker emoties te verwerken, waardoor men prikkelbaar wordt of moeite heeft met het concentreren op of onthouden van dingen. Er is echt sprake van slapeloosheid als men korter dan vijf uur per nacht slaapt.
Slapeloosheid in alle soorten
Er zijn veel verschillende soorten van slapeloosheid. Zo spreken we bijvoorbeeld ook van slapeloosheid als er sprake is van een jetlag, als men last heeft van het restless legs syndroom, maar ook als men de slaapproblemen zelf veroorzaakt door een slechte slaaphygiëne.
Idiopatische slapeloosheid
Er zijn geen echte psychische of fysieke klachten, maar toch is men vermoeid. Idiopatische slapeloosheid wordt alleen gediagnosticeerd als er geen enkele psychische of mentale oorzaak gevonden kan worden. Wanneer men bijvoorbeeld last heeft van een chronische ziekte, moet deze oorzaak eerst bekeken worden.
Psychofysiologische insomnie
Psychofysiologische insomnie is een vicieuze cirkel waarin de patiënt zich bevindt. Hij heeft last van slapeloosheid en is niet in staat op een normale manier in slaap te vallen. Het is een psychologisch probleem, doordat men probeert zo vroeg mogelijk in slaap te vallen en daardoor meer inspanning voor levert dan normaal is. Daardoor blijft de geest actief en wordt het nachtritme verder verstoort. Veelal hebben mensen met psychofysiologische insomnie een trauma aan het slapen. Zaken zoals het aantrekken van een pyjama, het sluiten van de gordijnen en dergelijke kunnen al tot zorgen leiden. Mensen met deze vorm van slapeloosheid zijn van tevoren bang dat zij opnieuw een slapeloze nacht tegemoet zullen gaan.
Dat leidt tot angstigheid en nervositeit. Wie van tevoren al niet de indruk heeft lekker te zullen slapen, zal dat uiteindelijk ook niet doen. Men gaat tot laat televisie kijken en dit stoort de nachtrust verder. Bovendien is ‘s nachts voor deze groep mensen niet een moment van rust, maar een moment om te piekeren. Ze vragen zich af hoe lang ze wakker blijven en kijken vaak naar de wekker. Daardoor is men ‘s morgens alle energie verloren. De kern van de stoornis heeft te maken met een aangepast slaapgedrag. Doorgaans wordt dit probleem met cognitieve therapie bij een psycholoog behandeld.
Slapeloosheid door een slechte slaaphygiëne
De slaaphygiëne is belangrijk voor een goede nachtrust. Er zijn veel manieren waarop men de slaap kan storen. Bijvoorbeeld door de laptop of de smartphone mee naar bed te nemen. Gebruik de slaapkamer waar hij voor bedoeld is: slapen en vrijen. Alle andere zaken, zoals het kijken van televisie of het werken in dezelfde kamer terwijl men in bed ligt, is een voorbeeld van slechte slaaphygiëne.
Jetlag Syndroom
Een jetlag ontstaat als men van west naar oost over verschillende tijdzones reist. De reisduur is niet van invloed op een jetlag, maar de hoeveelheid uren achterstand of voorstand tijdens de reis wel. Daardoor raakt de biologische klok in de war, waardoor deze niet samenloopt met de lokale tijd. Men kan een aantal dagen last hebben van slapeloosheid. Dit noemen we het Jetlag Syndroom en gaat doorgaans na een aantal dagen vanzelf weer over.
Restless legs (RLS)
Een vermoeiende aandoening is de ‘ziekte van Willis-Ekbom’, dat soms ook wel eens restless legs syndroom (RLS) genoemd wordt. Patiënten van deze ziekte kunnen het regelmatig aanspannen van spieren en het bewegen daarvan niet weerstaan. Dit gebeurt vooral wanneer men ontspannen is. Het gaat hier meestal om de benen of armen.
Neurologische en chronische ziekten
Slaapproblemen kunnen ook veroorzaakt worden door neurologische en chronische ziekten. Mensen met Parkinson, epilepsie of ziekte van Alzheimer hebben doorgaans een meer moeite met slapen.
Datzelfde geldt voor chronisch zieken. Het gaat hier vooral om mensen die last hebben van gewrichtspijn, die hen ‘s nachts wakker houdt. Voorbeelden zijn: afwijkingen aan de heup, reuma, fibromyalgie en pijn bij kanker.
Een andere vorm van slapeloosheid wordt veroorzaakt door psychiatrische ziekten. Bijvoorbeeld depressie, schizofrenie of een bipolaire stoornis. Men krijgt daarvoor doorgaans medicijnen, die slapeloosheid in de hand kunnen werken.
Medicijnen en drugs
Ten slotte kan slapeloosheid veroorzaakt worden door het gebruik van medicijnen en drugs. Er zijn aanzienlijk veel medicijnen op de markt die als bijwerking hebben de nachtrust te verstoren. Raadpleeg bij twijfel de apotheker en lees de gebruiksaanwijzing. Daarnaast wordt het gebruik van alcohol en drugs doorgaans afgeraden.
Omgaan met slapeloosheid
Insomnia bestaat uit twee vormen: acute en chronische insomnia. Mensen die last hebben van acute insomnia, hebben tijdelijk last van slapeloosheid. Dit probleem lost zichzelf op. Als men langer dan vier weken last heeft van slapeloosheid, is er sprake van chronische insomnia.
In veel gevallen is een stap naar de huisarts de beste optie. Vermoeidheid is niet altijd chronisch van aard. In sommige gevallen krijgt men slaapmedicatie voorgeschreven. In andere gevallen wordt er doorverwezen naar een neuroloog of slaapkliniek.