Tandenknarsen wordt door medisch specialisten ook wel bruxisme genoemd. Het is één van de meest voorkomende parasomnieën in ons land. Men schuurt met de tanden en kiezen over elkaar, waardoor er een luid schurend of knarsend geluid ontstaat.
De boven- en ondertanden schuiven tijdens de slaap onbewust over elkaar heen, waardoor dit geluid ontstaat. Tandenknarsen gebeurt meestal tijdens de slaap, mensen die er last van hebben, hebben het zelf vaak niet door dat ze ‘s nachts tandenknarsen.
Over tandenknarsen
Wellicht lijkt tandenknarsen een onschuldige gewoonte tijdens het slapen, maar in de praktijk is dit niet zo. Sommige mensen knarsen ‘s nachts zo hard en met zoveel kracht, dat het glazuur van de tanden ernstig beschadigd kan raken. In sommige gevallen zetten tandenknarsers tot wel 120 kilo gewicht op hun tanden. Het is dus mogelijk dat wie veelvuldig en lang tandenknarst tijdens de slaap, zijn gebit kan ruïneren.
Bruxisme is niet onschuldig; het is erg slecht voor de tanden. Om die reden is een gang naar de specialist een goede vervolgstap. Er zijn diverse specialisten die kunnen helpen: bijvoorbeeld de tandarts, maar ook de psycholoog kan verlichting brengen.
Symptomen van tandenknarsen
Sommige patiënten die tandenknarsen, hebben dat zelf ‘s nachts niet door. Daardoor is de parasomnie in sommige gevallen erg moeilijk te herkennen. Het is vaak de partner die voor het eerst opmerkt dat zijn of haar partner ‘s nachts met de tanden knarst. In andere gevallen ontdekt de tandarts flinke beschadigingen aan het gebit, waardoor het vermoeden van tandenknarsen ontstaat.
Toch zijn er een aantal symptomen waarbij men zelf kan concluderen dat hij wellicht aan bruxisme lijkt. Veel voorkomend zijn pijnklachten in de kaak, hoofdpijn, nekpijn of schouderpijn. Dat komt doordat de spieren van gezicht en kaken vaak erg gespannen zijn.
Andere symptomen zijn: een ploffend of klikkend geluid tussen de slaap en de bovenkaak, bijtranden aan de binnenkant van de wangen, versleten tanden, gevoelige tanden, hoofdpijn, ontzette kaken of een klagende partner. Mensen met bruxisme hebben vaak stress in hun leven. Daardoor kan het raadzaam zijn naar een psycholoog te gaan.
Ontstaan van bruxisme
De oorzaak van het tandenknarsen is doorgaans erg moeilijk te achterhalen. Vaak is bruxisme het resultaat van meerdere factoren die samen hun tol eisen. In de meeste gevallen ligt er een psychologische oorzaak aan ten grondslag, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn.
Sommige patiënten gaan tandenknarsen doordat de boven- en onderkaak niet goed op elkaar passen. Daardoor schuift men ‘s nachts beide kaken onbewust over elkaar heen. Daarnaast kan men bruxisme erven van directe familieleden: 40 tot 60 procent van alle patiënten erft de parasomnie van een familielid. Ook problemen met het centrale zenuwstelsel zoals de ziekte van Parkinson of Huntington kunnen regelmatig tot bruxisme leiden.
In alle andere gevallen lijken psychische problemen de oorzaak van bruxisme te zijn. In veel gevallen is er sprake van een psychische stoornis, waaronder bijvoorbeeld ernstige stress, angst of depressie. In veel gevallen wordt tandenknarsen veroorzaakt door andere slaapproblemen, zoals slaapapneu, snurken of vermoeidheid overdag. Tandenknarsen komt vaak voor bij mensen die te veel alcohol drinken of roken. Bruxisme komt twee keer vaker voor bij rokers dan bij niet-rokers.
Daarnaast kunnen bepaalde leefgewoontes zoals de inname van eten en drinken met cafeïne, zoals: koffie, cola en chocolade een rol spelen. Soms wordt het probleem veroorzaakt door drugs en medicijnen. Bekende veroorzakers zijn Prozac, XTC en cocaïne.
Gevolgen bruxisme
Bruxisme heeft voornamelijk gevolgen voor het gebit, maar kan ook leiden tot slaapgebrek, concentratieproblemen, relatieproblemen, en vermoeidheid. Dit fenomeen heeft dus ook sociale gevolgen. Daarnaast kunnen de tanden en kiezen ernstig beschadigd raken. Soms is het tandenknarsen zo ernstig, dat stukken tandglazuur of vullingen af kunnen breken. Tandenknarsen lijkt vaak tot vervroegde slijtage van het gebit. De voortanden zijn dan nauwelijks meer zichtbaar bij het lachen.
Vanwege deze problemen kunnen tandpijn en kiespijn ontstaan, evenals pijn in de kaakgewrichten, nekklachten en schouderklachten. Belangrijk is bruxisme zo vroeg mogelijk te behandelen.
In de tussentijd kunnen partners die wakker worden gehouden door de tandenknarser, eventueel oordopjes aanschaffen. Daarmee wordt de nachtrust niet verstoord; in sommige gevallen krijgen partners slaapproblemen doordat de wederhelft ook een slaapprobleem heeft.
Diagnose en behandeling
Ten eerste moet de diagnose voor het tandenknarsen gesteld worden. Vaak is een video-opname van het slaapgedrag ‘s nachts al voldoende. Bruxisme wordt vaak opgemerkt door de partner of de tandarts bij een periodieke controle. Eenmaal de slaapstoornis is opgemerkt, kan deze verder behandeld worden door een tandarts of een psycholoog.
Behandeling
Alvorens psychische hulp te zoeken, is het raadzaam eerst een afspraak te maken met de tandarts. Er is jarenlang onderzoek gedaan naar tandenknarsen tijdens de slaap. Daardoor zijn er verschillende middelen op de markt gebracht die het probleem moeten verhelpen of op zijn minst verminderen.
Een tandarts kan een opbeetplaat of splint voorschrijven. Op die manier kan het gebit wordt beschermd. In de meeste gevallen werken deze hulpmiddelen als een bitje. Niet iedereen slaapt daarmee even prettig, waardoor er nieuwe slaapproblematiek ontstaat. Verwoede tandenknarsers kunnen het plaatje bovendien gemakkelijk stukbijten. Ten slotte is de vraag of een bitje het probleem echt kan verhelpen of verminderen. Experts zijn het er onderling niet over eens. Wel is duidelijk dat het gebruik van een splint van 2 tot 3 millimeter dik ervoor kan zorgen dat het gebit niet nog verder beschadigd raakt.
In sommige gevallen wordt er dan doorverwezen naar een psycholoog. In veel gevallen wordt bruxisme veroorzaakt door stress. In dat geval kunnen cognitieve gedragstherapie en gedragsoefeningen uitkomst bieden. Sommige psychologen bieden een cursus die gewijd is aan dit probleem. Ook hier geldt dan niet iedereen baat heeft bij de psychologische aanpak. Zelfs als men antidepressiva krijgt voorgeschreven, blijft men tandenknarsen.
Soms kan ten slotte een fysiotherapeut helpen bij bruxisme. Bijvoorbeeld door pijn in de kauwspieren en de bewegingsbeperkingen op te lossen. Veel mensen kunnen hun mond niet meer goed openen. Door ontspanningsoefeningen te doen, massage en het bewust worden van het probleem kan het gedrag uiteindelijk veranderd worden.
Raadzaam is het probleem zo vroeg mogelijk aan te passen. Eenmaal men niet meer knarst, kan de tandarts het gebit weer herstellen met het gebruik van witte vulmaterialen. Later kunnen dan kronen worden toegevoegd, evenals orthodontie in sommige gevallen.