Sommige mensen met een slaapstoornis hebben last van de slaapstoornis PLMD. PLMD staat voor ‘Periodic Limb Movement Disorder’. In het Nederlands vertaald betekent deze slaapstoornis dat men last heeft van periodiek bewegende ledematen tijdens de slaap. Hoewel er verwezen wordt naar diverse ledematen, zijn het vaak vooral de benen of de armen die tijdens de slaap heftige, schokkende bewegingen maken.
Daarnaast kunnen ook de armen opeens plotseling buigende en strekkende bewegingen maken.
Wanneer spreken we van PLMD?
Periodic Limb Movement Disorder betekent dat men bepaalde ledematen tijdens de slaap onbewust beweegt. Het is voor degene met deze slaapstoornis niet mogelijk om de controle over deze bewegingen over te nemen. Het bewegen van deze ledematen gebeurt volledig onbewust tijdens de slaap. de bewegingen zijn vaak zeer heftig en schokkerig. De bewegingen komen bovendien meerdere malen per nacht voor.
Doordat de patiënt steeds wakker wordt van deze bewegingen, kan er een chronisch slaaptekort ontstaan. Daardoor voelt men zich overdag erg vermoeid en gaat het functioneren achteruit. Bovendien leidt een slaaptekort vaak tot problemen met het geheugen en concentratieproblemen. PLMD kan dus een behoorlijke impact op het dagelijkse leven hebben.
Symptomen van PLMD
PLMD is een bewegingsstoornis. Het is de enige bewegingsstoornis die zich voordoet tijdens de slaap, waarbij men de bewegingen niet onder controle kan krijgen. De bewegingen in armen of benen treden regelmatig (periodiek) per nacht op. In veel gevallen is er sprake van een korte pauze tussen de twintig en veertig seconden, voordat de volgende aanval weer begint.
Daardoor treden er soms tot honderd van deze aanvallen per nacht op. De bewegingen beperken zich niet enkel tot de armen en benen. Ook andere ledematen, zoals bijvoorbeeld de tenen, enkels, knieën of heupen kunnen heftig en wild bewegen. Mensen die aan een ernstige vorm van deze slaapstoornis lijden, hebben soms last van periodieke heftige bewegingen in alle vier de ledematen tegelijk.
Bewegingen in kleinere ledematen kunnen soms een halve seconde tot vijf seconden duren. Bij een hevige vorm van PLMD kunnen deze ongecontroleerde bewegingen honderd keer per uur voorkomen. De patiënt maakt deze bewegingen zelf niet bewust mee. De bewegingen vinden doorgaans plaats tijdens de diepe slaap. Toch heeft de patiënt zelf veel last van deze stoornis, doordat hij uit zijn of haar slaap gewekt wordt na de bewegingen. Men is steeds even wakker. Daardoor wordt de kwaliteit van de diepe slaap verstoord.
De kwaliteit van de diepe slaap is belangrijk voor het functioneren overdag. Diepe slaap is essentieel voor een goede nachtrust. De meeste patiënten maken de bewegingen zelf niet bewust mee. Ook wanneer men kort even ‘wakker’ wordt, is dit moment te kort om te beseffen wat er gebeurt. Daardoor heeft men overdag alleen het gevoel ernstig vermoeid te zijn en heeft men voortdurend de drang te willen slapen.
Het is als patiënt erg moeilijk om Periodic Limb Movement Disorder te herkennen, vooral omdat de bewegingen onbewust tijdens de slaap plaatsvinden. Vaak is het de partner van de patiënt die de bewegingen tijdens de slaap waarneemt. PLMD is een serieuze slaapstoornis die zeker behandeld moet worden. Om die reden is het raadzaam een arts te raadplegen, wanneer men vermoedt dat hij PLMD heeft.
Belangrijk is dat PLMD geen andere oorzaken heeft. Zo moeten andere oorzaken als stress, middelenmisbruik en psychische aandoeningen worden uitgesloten door een arts. Als het vermoeden bestaat dat de patiënt inderdaad aan PLMD lijdt, kan daarvoor een diagnose worden gesteld in het ziekenhuis. Dit kan pas na een uitgebreide slaap observatie.
Diagnose PLMD
De diagnose PLMD kan gesteld worden aan de hand van een slaap observatie in het ziekenhuis of een slaap-waakcentrum. Er wordt dan een slaaponderzoek uitgevoerd. Dit gebeurt aan de hand van speciale meetapparatuur. Na de observatie is een polysomnografie het resultaat. Tijdens het onderzoek meet de apparatuur hoe vaak iemand beweegt tijdens de slaap. Er worden op meerdere ledematen plakkertjes aangebracht om de bewegingen tijdens de slaap te kunnen meten. Er wordt ook een klein plakkertje op de benen aangebracht, om specifiek de bewegingen van de benen te meten.
In veel gevallen gaat PLMD samen met RLS (Restless Leg Syndrome). Toch zijn deze slaapstoornissen niet hetzelfde. Wel wordt PLMD vaker opgemerkt bij patiënten van de ziekte van Parkinson of de ziekte van Huntington. In andere gevallen gaat PLMD samen met ADHD, narcolepsie of slaapapneu. Ruim een derde van de volwassenen boven de zestig jaar heeft last van PLMD of RLS.
Oorzaak en behandeling PLMD
De oorzaak van Periodic Limb Movement Disorder of periodiek bewegende ledematen is niet bekend. Wel is duidelijk dat oudere mensen er vaker last van hebben. Artsen hebben een vermoeden dat de oorzaak mogelijk in de hersenen of het ruggenmerg ligt. Wel is uitgesloten dat er hier sprake is van een spierziekte. Een verstoorde hormoonhuishouding is een mogelijke oorzaak van de aandoening.
De stof dopamine wordt dan te weinig aangemaakt op bepaalde plaatsen in de hersenen. Dopamine is een belangrijke stof voor de regulering van automatische bewegingen. Door erfelijkheid, maar ook door een ijzertekort kunnen patiënten last krijgen van PLMD.
Behandeling
PLMD is een van de weinige slaapstoornissen die aan de hand van medicatie te behandelen is Als de klachten zo ernstig zijn dat ze leiden tot een ernstig slaaptekort of het functioneren belemmeren, kunnen specialisten ervoor kiezen medicijnen voor te schrijven. Dit gebeurt wanneer men overdag zijn werk niet meer kan doen. De medicijnen verhogen het dopaminegehalte in de hersenen. De bewegingen in de ledematen tijdens de slaap worden daardoor verminderd, waardoor de nachtrust wordt verbeterd.
Patiënten kunnen ook zelf iets aan de klachten doen, door geen alcohol of cafeïne meer te nuttigen. Stoppen met roken en voldoende bewegen zijn andere manieren om het probleem deels te verhelpen. Let wel dat intensief sporten de klachten juist kunnen verergeren. Sommige patiënten zeggen minder klachten te hebben door het gebruik van alternatieve behandeling als manuele therapie, acupunctuur of yoga. Het effect van deze behandelingen is nooit wetenschappelijk bewezen. Raadpleeg bij twijfel altijd een specialist.