Paradoxale insomnie

Inhoudsopgave

Tonen
• - Wat is paradoxale insomnie?
• Paradoxale insomnie herkennen
• Oorzaken paradoxale insomnie
• - Ernst paradoxale insomnie
• Psychofysiologische insomnie
• Oorzaken

De afgelopen jaren heeft paradoxale insomnie veel aandacht van de medische wetenschap gekregen. Dat komt doordat het een primaire slaapstoornis is, waar veel mensen last van hebben. Bij paradoxale insomnie is er vaak sprake van slaapproblemen waardoor je een hoge mate van slapeloosheid ervaart. Daarnaast heb je vaak moeite met doorslapen en belemmert dit het dagelijkse functioneren.

Wat is paradoxale insomnie?

Paradoxale insomnie heeft zijn naam te danken aan de paradox die optreedt tussen de klachten die patiënten ervaren en de daadwerkelijke resultaten die in een slaaponderzoek te zijn zijn. Primaire slaapstoornissen zijn vaak erg complex, terwijl veel mensen er last van hebben. Soms wordt deze stoornis primaire insomnia genoemd. Slapeloosheid is een stoornis waar veel mensen last van hebben, terwijl daar niet altijd een diagnose voor wordt gegeven. Tien tot twintig procent van de mensen met slapeloosheid zegt dat het slaapprobleem het functioneren overdag beperkt.

Paradoxale insomnie komt vaker bij vrouwen voor dan bij mannen. Oudere vrouwen hebben er doorgaans vaker last van. De naam paradoxale insomnie komt van het verschil tussen wat de patiënt ervaart en de resultaten die het slaaponderzoek (polysomnografie) laat zien. Veel mensen ervaringen slaapklachten en verwacht aanzienlijke afwijkingen op de polysomnografie, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. In sommige gevallen ziet het slaapritme er op de test compleet normaal uit, terwijl in de praktijk je veel problemen ervaart. Dit noemen we verschillen tussen objectieve en subjectieve afwijkingen. Wanneer er hier sprake van is, noemen medici dit probleem paradoxale insomnie.

Paradoxale insomnie herkennen

Paradoxale insomnie komt vaker bij vrouwen dan mannen voor. Het is een onderdeel van primaire insomnia. Er is sprake van primaire insomnia als je moeite hebt met doorslapen gedurende één maand. In veel gevallen leidt de slaapstoornis tot beperkingen in het dagelijks leven. Voorwaarde is dat de stoornis geen gevolg is van narcolepsie of bijvoorbeeld slaapapneu. Bij paradoxale insomnie wordt de aanwezigheid van overige psychische stoornissen zoals depressie of hypochondrie niet uitgesloten.

Deze voorwaarden zijn vastgelegd in de DSM-IV. Opvallend is dat patiënten met paradoxale insomnie doorgaans veel klagen over ernstige slaapproblemen, die langdurig aanhouden en het functioneren onmogelijk maken. Voornamelijk de frequentie en de duur van de klachten maken het probleem vaak ernstiger dan het onderzoek laat zien. Als je minstens driemaal per week slapeloosheid ervaart, is er sprake van een primaire slaapstoornis.

Oorzaken paradoxale insomnie

De oorzaak van paradoxale insomnie heeft vaak iets te maken met geestelijk welbehagen. Wanneer je vaak stress hebt, bijvoorbeeld van het werk of van een relatie, neemt de druk toe. Je neemt de problemen mee naar bed en kan daar ‘s nachts over piekeren. Slaapproblemen verdwijnen doorgaans weer als de persoon zich minder druk maakt om dergelijke zaken. In sommige gevallen gaan patiënten met de gedachte naar bed dat zij toch niet zullen slapen en ‘s morgens weer vermoeid wakker zullen worden.

Om die reden wordt bij paradoxale insomnie vaak doorverwezen naar een psycholoog. Paradoxale insomnie is doorgaans niet goed terug te vinden bij een slaaponderzoek. Wel is te zien dat men een verhoogde hersenactiviteit heeft bij het slapen. Daardoor neemt de hersenactiviteit overdag af. In sommige gevallen leidt paradoxale insomnie tot een ‘omgekeerd slaapritme’, wat betekent dat je overdag de neiging heeft om te slapen, terwijl je ‘s nachts wakker blijft.

Ernst paradoxale insomnie

Paradoxale insomnie is het verschil tussen de daadwerkelijke slapeloosheid en de mate waarin je het gevoel hebt niet te kunnen slapen. In sommige gevallen noem je dit pseudo slapeloosheid of subjectieve slapeloosheid. Sommige artsen noemen het een vorm van hypochondrie. Om die reden zie je vaak niet de ernst van het probleem in. Patiënten met paradoxale insomnie hebben het gevoel dat zij veel minder geslapen hebben dan dat zij daadwerkelijk hebben gedaan. In veel gevallen is paradoxale insomnie niet zo zeer een slaapziekte, maar een slaapstoornis die naar verloop van tijd door de persoon zelf ontwikkeld is.

Patiënten klagen dat ze slecht slapen en voelen zich overdag moe. Belangrijk is deze klachten toch serieus te nemen; de klachten zijn niet verzonnen, maar is een serieus effect van het gevoel ‘s nachts niet te kunnen slapen. In dit geval is contact met een huisarts zinvol. Je bent vaak geneigd slaappillen te nemen, waardoor een gevaar op verslaving bestaat.

Psychofysiologische insomnie

Er is een verschil tussen paradoxale insomnie en psychofysiologische insomnie waar te nemen. In beide gevallen maakt de persoon in kwestie zich ernstig zorgen over zijn of haar slaapkwaliteit. Het verschil is dat je met paradoxale slapeloosheid wel slaapt, maar dat niet zo ervaart. Mensen met psychofysiologische insomnie hebben ook het gevoel niet goed te slapen. Een slaaponderzoek bevestigt dit vermoeden in dat geval.

Oorzaken

De oorzaak van paradoxale slapeloosheid is niet volledig bekend. Wel bestaat het vermoeden dat dit een meer psychische oorzaak heeft. Dit probleem komt namelijk voornamelijk voor bij mensen die angst- en paniekstoornissen of depressies hebben. Daarnaast vertonen patiënten vaak een vorm van hypochondrie. Vijf procent van de mensen heeft last van paradoxale insomnie.

De diagnose wordt gesteld in een slaapcentrum of ziekenhuis. Andere oorzaken dienen uitgesloten te worden. Paradoxale slapeloosheid wordt op dezelfde manier behandeld als slapeloosheid. Daarbij wordt de slaaphygiëne geanalyseerd, maar ook wordt er gebruikgemaakt van cognitieve gedragstherapie en eventueel medicatie wanneer je de slaap niet kan vatten.

Lotte Krijger

Slaapexpert

Mijn naam is Lotte Krijger en ik hou van slapen! Ik verzamel graag informatie over slapen en slaapgerelateerde producten wat ik met plezier deel op deze website. Als moeder van een jonge dochter heb ik zelf veel te maken gehad met slapeloze nachten, waarbij veel tips en informatie vanuit eigen ervaringen voort komen. Een goede nachtrust is belangrijk en dat gun ik iedereen! Heeft u nog vragen, of ziet u graag een blog over een bepaald onderwerp, neem dan contact met mij op!